İnsanlık Tarihi Felsefi Akımlar

İnsanlık tarihinde birçok yerde insanlar düşüncelere dalmışlar, düşüncelerini birbirleri ile paylaşmışlardır. Bu düşünceleri birbirleri ile uyuştuğunda arkadaş, uyuşmadığında ise düşman olmayı becermişler; düşüncelerin çatışmasını savaşa çevirmeyi ihmal etmemişlerdir.

 

İnsan doğasında var olan tahammülsüzlük diğer insanların yaşam alanlarına müdahale etmeye kadar gitmiştir. Hatta bireylerin düşüncelerinin toplumlara sirayet etmesi sonucunda birçok sınırlar çizilmiş ve birçok farklı toplum oluşmuştur.

 

Bence insan özünde aynıdır. Doğada var olan elementlerin bir araya gelmesi ile yaratılmış bir maddesel bütünlüğün ruhla kavuşmuş halidir. Temelde yapıtaşlarının benzerliği, hücrelere kodlanmış şifrelerle yapısal farklılıklara bürünmüş bu da insanların ayrışması, kendilerine yeni yurtlar edinmesi, beslenme şekillerinin değişmesi, inançlarının şekillenmesi, gelenek ve göreneklerinin belirlenmesi gibi süreçlerin yaşanmasına sebep olmuştur.

 

Fiziksel reaksiyonlardan da düşünsel reaksiyonlar aslında beni daha çok ilgilendiriyor. Toplumlarda yaşanan tecrübeler ve olaylar yazıya dökülmüş ve yazılanlar birçok farklı topluma ulaşmıştır. Bu yazılanların diğer toplumlara etkisi yadsınamaz.  Bu etkilere aslında düşünsel akımlar bir diğer deyimle de felsefik akımlar denilebilir.

 

Felsefik akımların toplum üzerinde oldukça etkili olduğu aşikar. Her ne kadar çağımız bilim ve teknoloji çağı olsa da bilimsel çalışmaların bile temelinde felsefik akımlar yatmakta ve bu da insanlığın doğası gereği düşünen ve düşündüklerini yaşayan bir topluluk olduğunu gözler önüne sermekte.

 

İletişim sürdüğü müddetçe insanlar düşüncelerini birbirleri ile paylaşacaklar ve aşağıda özetlemeye çalıştığım felsefik akımları birbirlerine aktaracaklar. Düşünen insanların az olduğu dönemlerde menfaatlerin ön plana çıktığı akımlar da yaşanmakta.

 

Düşünen insanların çok olduğu ve düşüncelerin özgürce paylaşıldığı günleri en yakın zamanda görmek dileği ile.

 

Felsefi Akımlar

 

Ampirizm (Empirizm, Deneycilik) Nedir?

Ampirizm, bilgimizin kaynağında, yalnızca deneyin bulunduğunu söyleyen akımdır. Ampirizme göre insan aklında doğuştan gelen hiçbir bilgi yoktur. John Locke ve David Hume en önemli temsilcileridir.

 

Ateizm (Tanrı Tanımazlık, Tanrıtanımazlık) Nedir?

Ateizm; tüm tanrılara ve ruhsal varlıklara olan metafizik inançları reddeden ve var olan gerçekliği inanç yoluyla açıklamayı kabul etmeyen bir felsefi düşünce akımıdır.

 

Atomculuk (Bölünemezcilik) Nedir?

Atomculuk (Bölünemezcilik) Okulu, maddeci filozoflar Empedokles ve Anaxagoras’ın ardından Leukippos ve onun öğrencisi Demokritos tarafından benzer bir materyalizm doğrultusunda oluşturdukları ve geliştirdikleri atom düşüncesiyle anılan felsefe okulu. Eski Yunan’da Leukippos ve Demokritos, Roma’da ise Epiküros ile anılır.

 

Aristotelesçilik (Aristoculuk) Nedir?

Aristotelesçilik, Plantonculuğa paralel olarak, aynı zaman dönemleri içinde gelişen bir felsefi eğilimdir. Yeni bir dünya görüşü arayışı içinde Rönesans felsefesinin Platon’a ve Aristoteles’e yönelmesi şaşırtıcı değildir. Her ikisi de klasik çağın en güçlü düşünürleriydi ve yapıtları bir anlamda ilk felsefeyi kurmaya yönelikti.

 

Analitik Felsefe (Çözümleyici Felsefe) Nedir?

Analitik felsefe, pozitivizmin 20. yy. da çağdaş bir görünüm almış şeklidir. 1. Dünya savaşından sonra bir grup bilim adamı Viyana’da bir araya gelerek bu akımı oluşturmuş, daha sonra İngiltere ve Amerika’da gelişerek yayılmıştır. Bu akıma göre felsefenin asıl uğraş alanı dildir. Çünkü onlara göre doğru bilgi ancak böyle elde edilebilir.

 

Anarşizm (Kargaşacılık) Nedir?

Temsilcileri Proudhon, Stirner ve Bakunin’dir. Bu görüşe göre insan özü itibariyle iyidir, bu durumun devam edebilmesi için insanın özgür olması gerekir. Ahlak ve hukuk kuralları, devlet insan özgürlüğünü kısıtlar. Bu da insanın iyi olabilmesine engeldir. Bu nedenle her türlü kuralı, yasayı reddetmek gerekir.

 

Anti-klerikalizm Nedir?

Anti-klerikalizm, kamusal ve politik yaşam veya bir kişinin günlük hayatı üzerindeki, kurumsal dini güçlere ve etkilere karşıt olan tarihi bir harekettir. Bu hareket, sadece sekülerlikten daha aktif ve partizan bir tavır ister ve hatta bazen kilise mülküne zarar vermek veya çalmak gibi şiddetli tavırlar alabilir.

 

Determinizm (Belirlenimcilik) Nedir?

Determinizme göre insanlar ahlaki eylemlerde bulunurken özgür değildir. Çünkü insan ahlaki eylemlerinde bulunurken birtakım etkenlerin (psikolojik, toplumsal, ahlaksal, hukuksal vb) zorunlu sonucu olarak o eylemi gerçekleştirir. Bu durumda bir seçim söz konusu değildir. İnsan yapmış olduğu davranışlarda kendi özgür iradesini kullanamaz ve davranışlarının sorumluluğunu taşımaz.

 

Deizm (Yaradancılık) Nedir?

Deizm anlayışı iki temele dayanır; ilki Tanrı’nın varlığı akılla bilinebilir, ikincisi evren yaratıldıktan sonra, kendi yasalarına göre işler. Yani Tanrı evrene karışmaz, evrene aşkındır. Deizm, dine akılcı bir açıdan yaklaşır. Deizm’e göre Tanrı’nın varlığını kanıtlamak için mucizelere, vahiylere ihtiyaç yoktur, bunlara karşı çıkar. Temsilcileri J.Locke, J.J.Rousseau ve Voltaire’dir.

 

Dogmatizm Nedir?

“Dogmatik” kelimesi gündelik dilde ondan anlaşılan “bir inancı körü körüne savunan, önyargılı” bir insanın zihinsel tavrı olarak düşünülmemelidir. Buradaki anlamı, insan zihninin varlık hakkında doğru ve kesin bilgi edinebileceğini öne süren felsefi anlayıştır.

 

Egoizm (Bencillik) Nedir?

Temsilcisi Thomas Hobbes’tır. Ona göre birey “ben sevgisiyle” yani daima ve öncelikle kendisini düşünerek hareket eder. Bunun için insan eylemlerinin amacı bireyin kendi hayatını koruması ve sürdürülebilmesidir. Ahlaklılık, kişinin kendini koruma güdüsünün dışa vurulmasının bir biçimidir. Bireyin eylemlerine, iyi ve kötü diyen yine bireyin kendisidir.

Varoluşçuluk (Egzistansiyalizm) Nedir?

Varoluşçuluk 4 temel fikri savunur:

1- Varoluş her zaman tek ve bireyseldir. Bu görüş bilinç, tin, us ve düşünceye öncelik veren idealizm biçimlerinin karşıtıdır.

2- Varoluş, öncelikle varoluş sorununu içinde taşır ve dolayısıyla Varlık’ın anlamının araştırılmasını da içerir.

3- Varoluş insanın içinden bir tanesini seçebileceği bir olanaklar bütünüdür. Bu görüş her türlü gerekirciliğin karşıtıdır.

4-İnsanın önündeki olanaklar bütünü öteki insanlarla ve nesnelerle ilişkilerinden oluştuğundan varoluş her zaman bir “dünyada var olma” dır. Bir başka deyişle insan her zaman seçimini sınırlayan ve koşullandıran somut tarihsel bir durum içindedir.

 

Entüisyonizm (Sezgicilik, Bergsonculuk) Nedir?

Fransız filozofu Henri Bergson, uzun yıllar felsefe profesörlüğü yapmış ve 1928 yılında Nobel ödülü almıştır. O, hem rasyonalizme hem de materyalizme karşı çıkar. Bergson’a göre gerçekten var olan, durağan madde değil süredir. Yani gerçeklik hayattır ve bunu yalnızca sezgi kavrayabilir ve bilebilir.

 

Fenomenoloji (Görüngübilim) Nedir?

Bilgi Felsefesine göre, fenomenler ve bilincin verileri incelenerek fenomenlerin içindeki öz bilinebilir. Asıl varlık fenomenlerin içinde gizli olan “öz” dür. Bu görüşe göre “öz” fenomenin içinde vardır ve bilinç onu sezgiyle kavrayabilir. Varlık Felsefesine göre; Fenomen, felsefede sınırlı algı olanaklarına sahip insan zihni tarafından oluşturulan varlık anlamına gelir. İnsana göründüğü şekliyle, insan tarafından oluşturulan varlıktır. Bir başka anlatımla düşünce yoluyla görülen nesnelerin özüdür. En ünlü temsilcisi Huserl’dir.

 

Fatalizm (Kadercilik, Yazgıcılık) Nedir?

Her şeyin önceden doğaüstü bir güç tarafından belirlendiğini ve hiç kimsenin bu yazgıyı değiştiremeyeceğini savunur. Önceden belirlenmiş bu yazgıdan ötürü birey özgür değildir, dolayısıyla sorumluluktan söz edilemez.

 

Hedonizm (Hazcılık) Nedir?

Bu yaklaşımın kurucusu Aristippos, temsilcisi Epiküros’tur. Hoşa giden bir şeyin yarattığı, uyandırdığı duyguya haz adı verilir. Bu yaklaşıma göre ahlaki eylemlerin amacı hazdır.

 

İndeterminizm (Belirlenmezcilik) Nedir?

İndeterminizme göre insanlar ahlaki eylemlerde bulunurken özgürdür. Çünkü insan eylemlerini etkileyen, belirleyen veya kısıtlayan hiçbir etken yoktur. İnsan kendi özgür iradesini kullanarak özgürce eylemlerini yapar ve bu nedenle kişi davranışlarından sorumludur.

 

İdealizm (Düşüncecilik) Nedir?

Varlığın birinci ögesinin idea (düşünce) olduğunu savunan öğretiye idealizm denir. İdealizm var olan her şeyi düşünceye bağlayan, insan düşüncesinden bağımsız bir nesneler dünyasının var olmadığını savunan felsefi öğretidir. İdealizme göre madde gerçek değil hayaldir ve evrendeki her şey zihinseldir.

Kuşkuculuk (Septisizm) Nedir?

Genel geçer doğru bilginin insan için olanaksız olduğunu dile getiren akıma, kuşkuculuk (septisizm) adı verilir. Bu akımın önde gelen temsilcileri, İlk Çağ felsefesinde Phyrrhon, Timon, Arkesilaus ve Karneades’tir. Bu anlayışa göre; duyularımızın bize sağladığı bilgi karmaşıktır, atlatıcıdır, değişkendir. Oysa doğru bilginin mutlak, açık ve genel geçer bir bilgi olması gerekir.

Kritisizm (Eleştiricilik) Nedir?

Doğru bilgiye sadece akılla ulaşılabileceğini iddia eden rasyonalizm ve duyularla elde edileceğini söyleyen ampirizmi eleştirdiği için kritisizm adı verilmiştir. Doğru bilgiye ulaşabilmemiz için deney, gözlem ve aklın bir arada bulunması gerektiğini savunan bir öğretidir. Kurucusu Kant’tır.

 

Liberteryanizm (Özgürlükçülük) Nedir?

İnsan eylemleri birtakım kurallara göre ortaya çıkmaz. İnsan eylemlerini belirleyen kurallar olmadığından insan özgürdür. Bundan dolayı insan davranışlarından sorumludur. Bu anlayışı savunanlar, devletin olabildiğince küçülmesi ve insanlara ahlaki kısıtlama yapılmaması gerektiğini savunarak özgürlükleri azamileştirmek istemişlerdir.

 

Monoteizm (Tek Tanrıcılık) Nedir?

Yalnızca tek bir Tanrı’nın var olduğunu savunan görüştür. İnsanın, doğada ve toplumda, ilk veya değişmez sebebi araştırmasına yol açan tarihsel şartların etkisiyle her şeye gücü yeten bir tek tanrı düşüncesine varmasıdır.

 

Nihilizm (Hiççilik) Nedir?

Felsefede nihilizm, hiçbir şeyin var olmadığını, hiçbir şeyin bilinemeyeceğini savunan görüştür. Nihilizm öğretisi, bilgi felsefesinde her tür bilginin bir aldanma olduğunu, bilginin olmadığını; ahlak felsefesinde insan eylemlerini belirleyen değerlerin olmadığını; varlık felsefesinde hiçbir şeyin var olmadığını savunur. İlk Çağ Yunan filozofu Gorgias bu görüşün temsilcilerinden biridir.

 

Otodeterminizm (Oto Determinizm, Ahlaki Özerklik) Nedir?

Determinizm ve indeterminizmi uzlaştıran, ahlaki eylemi, iradeyi kişilik ürünü olarak kabul eden görüş. Kant’ta ifadesini bulan bu görüşe göre, insan kendi iradesi ile ahlak yasalarını özgürce belirler. Bu nedenle ahlak yasaları insanın dışında konulan ve uyulması istenen yasalar değildir.

 

Pozitivizm (Olguculuk) Nedir?

Pozitivizm modern bilimi temel alan bilim dışı her türlü spekülasyonu reddeden bir felsefe akımıdır. Bu felsefi görüşe göre, dış dünyayı yalnızca duyu deneyi yoluyla bilebiliriz. İnsan için önemli olan olguları ve bunlar arasında var olan değişmez ilişkileri araştırmak ve ortaya koymaktır. Temsilcisi Auguste Comte (Ogüst Komt)’dır.

 

Pragmatizm (Faydacılık) Nedir?

Doğruluğu ve gerçekliği tek yanlı olarak, yalnızca eylemlerin sonuçları ile değerlendiren ve onlara yalnızca sağladığı “fayda” açısından bakan akıma felsefede, pragmatizm adı verilir. Gerçeklik, doğruluk ve insan eylemlerinin sonuçları, sağladığı başarı ve yararlarla değerlendirilir. Temsilcileri William James ve John Dewey’dir.

 

Politeizm (Çok Tanrıcılık) Nedir?

Birden çok Tanrı’nın var olduğunu savunan görüştür.

 

Panteizm (Tüm Tanrıcılık, Kamu Tanrıcılık) Nedir?

Tanrı ile evreni bir, aynı ve özdeş kılan anlayıştır. Bu anlayışa göre, Tanrı’nın evrenden ayrı ve bağımsız bir varlığı yoktur. Aksine Tanrı doğada, nesnelerde ve her şeyde vardır. Her şey Tanrı’dır. Temsilcileri Plotinos, Bruno’dur.

 

Panenteizm (Diyalektik Teizm) Nedir?

Her şey Tanrı’dadır ve Tanrı ile evren bir değildir. Bu anlayışa “Çift kutuplu Tanrı anlayışı” denir. Tanrı’yı soyut, mutlak ve değişmez gibi yönleriyle evrenin üstünde (aşkın); somut, göreli ve değişen yönleriyle de evrenin içinde (içkin) görür.Temsilcileri White Head, Hegel, Spinoza, İbn-ül Arabî.

 

Platonculuk Nedir?

Evren en başında Tanrı’nın bulunduğu düzenli bir basamaklar sistemidir. İnsan ruhu da Tanrıdan türemiştir ve ölümden sonra yine Tanrıya dönecektir. Evrenin bütün bağlantıları insan ruhunda bulunur. Bu yüzden insanda tüm evreni bilme gücü vardır.

 

Realizm (Gerçekçilik) Nedir?

Realizm, insan zihninden bağımsız bir gerçekliğin var olduğunu savunan felsefi öğretidir. Realist görüş “Varlık var mıdır?” sorusunu vardır diye cevaplar.

Rasyonalizm (Akılcılık) Nedir?

Rasyonalizm (akılcılık, usçuluk) kavramını günlük dildeki anlamı ile felsefedeki anlamı farklıdır. Günlük dilde rasyonalizm; akıl ve mantık süzgecinden geçmemiş görüşleri kabul etmemek, önyargılardan ve duygusal saplantılardan arınmış olmak anlamına gelir.

 

Senkretizm (Bağdaştırmacılık) Nedir?

Özellikle teolojide ve din mitolojisinde başta birbirinden farklı olan geleneklerin birleştirilmesi ve kıyaslanmasına yönelik olan, böylece farklı inançlarda temelde yatan bir birliği öne sürerek farklı inançlara karşı daha kapsayıcı bir duruşu savunan hareket ve denemeler için de bu terim kullanılabilir.

 

Taoizm (Taoculuk) Nedir?

Dış dünyadaki nesnelerin gerçekte var olmadığını savunan bir başka görüş de Taoizmdir. Taoizm MÖ 6. yüzyılda Lao- Tse tarafından kurulmuştur. Bu görüşe göre her şey Taodur. Taodan akar, Taoya döner. Bu anlayışa göre Tao evrendeki düzendir. Tao kendiliğinden var olmuştur.Bütün bu özellikler varlığı yokluğa götüreceğinden Tao yokluk demektir.

 

Utilitarizm (Faydacı Ahlak) Nedir?

Temsilcileri J. Bentham ve J.S. Mill’dir. İnsan eylemlerinin amacı mutluluktur. Çünkü insan doğası gereği acıdan kaçarak hazza ulaşmayı ister ve bu haz onu mutlu kılar.

 

Entüisyonizm Nedir?

Bilginin sezgiyle elde edilebileceğini savunan öğretilerin genel adı, özel olarak Bergsonculuktur.

 

Feminizm Nedir?

Feminist hareket çerçevesinde kadın sorununu sadece kadın-erkek eşitsizliği açısından ele almak tek boyutlu bir çözümleme olacaktır. Zira kadın sorunu ekonomik, politik, ideolojik psikolojik yönlerin iç içe geçtiği karmaşık bir olgudur.

 

Liberalizm Nedir?

Gerek ekonomi felsefesinde, gerekse siyaset felsefesinde devlet, toplum ve birey arasındaki tüm ilişkilerde bireyin hak ve özgürlüklerini öne çıkaran; her bireyin vicdan, inanç ve düşünce özgürlüğünün tanınması gerektiğini savunan ekonomik ve siyasal öğretiye liberalizm denir.

 

Materyalizm (Maddecilik) Nedir?

Materyalizm veya maddecilik, varlığın yapısı hakkında belli bir tavrı yansıtan bir görüştür. Materyalist filozoflara göre var olan her şey, bize başka türlü görünse bile ya madde, ya da maddi bir şeydir. Yani bu demektir ki madde olarak görünmeyen şeyler de maddeye indirgenebilir. Varlığın temeli, maddedir ve her şey maddi bir şeye indirgenebilmektedir.

 

Nietzschecilik Nedir?

XIX. yüzyılın önemli bir Alman filozofu olan Nietzsche’nin görüşleri, sosyal psikolojide ele alınan pek çok konuyla yakından ilgilidir. Ona göre gerçek (reel), ne rasyoneldir, ne de oluşum halindedir. Gerçek, bireyler tarafından öznel olarak algılanan ve yaşanan bir olgular zinciridir.

 

Romantizm Nedir?

19. yüzyılda Alman düşünürler felsefeyi bir doğa felsefesi ve sanat felsefesi olarak tanımlamışlardır. Romantizm; akılcı eleştiriden çok, canlı hatta bilinçdışı yaratma adı verilen öncelikle dikkat çeken felsefi bir uyarlanışı dile getirir.

 

Kinizm Nedir?

Anthisthenes mutluluğa ancak erdemle ulaşılacağını ve bu erdemin de dünyevi hazları yadsımakla mümkün olabileceğini (mülkiyet, aile, din v.b. değer ve yargıları reddederek) savunmuştur.

 

Modernizm Nedir?

Kültürel bağlamda modernizm, 19. yüzyılda geleneksel anlamdaki edebi, sanatsal, sosyal organizasyon ve gündelik yaşamın geçerliliğini yitirdiği fikriyle ortaya çıkmıştır.

 

Sosyalizm Nedir?

Sosyalizm veya eski adıyla iştirâkiyye (katılımcılık) ya da diğer bir anlamıyla toplumculuk, iktidar ve üretim araçlarının halk tarafından kontrol edildiği bir toplum fikrine dayanan düşünce sistemidir.

 

Sekülerizm Nedir?

Sekülerizm; toplumda ahiretten ve diğer dinî, ruhanî meselelerden ziyade dünya hayatına odaklanılması yönündeki hareket.

 

Sürrealizm Nedir?

Gerçeküstücülük, bilinç ile bilinç dışını birleştiren bir yoldur. Gerçeküstücülük akımı, gerçek dışı anlamında değil aksine gerçeğin insandaki iz düşümü şeklinde bir yaklaşımdır.

 

 Sonuç olarak İnsanlık Tarihi Felsefi Akımlar

Sonuç olarak her ne kadar insanların düşünce dünyaları bu kadar felsefi akımı üretniş olsa da sonuçta insan insana her zaman muhtaç olacaktır. İnsanların birbirleri ile ilişkilerini düzenlerken farklılıkları ön plana çıkarıp sorun üretmek yerine benzerlikleri ön plana çıkarıp çözüm sunmak daha sağlıklı bir yöntem diye düşünüyorum. Felsefe mi yaptım ne? Aslında sağlıklı beynin ürettiği düşünceleri sağlıklı bir beden faaliyete geçirdiğinde insanlar için faydalı ürünler ortaya çıkıyor.

Sağlıklı düşünceler içerisinde Keyifle kalın.